Ikona Beethovena i korespondencja sztuk. Kilka interpretacjach literackich
Abstrakt
The article describes various aspects of the 19th-century myth of Beethoven that can be found in selected works of the 19th and 20th century. In literary adaptations, the Beethoven's myth is realised in a very unambiguous way, yet the issue should be treated more broadly. The selected literary works discussed in the article are typical examples of the iconic images of Beethoven although they vary in the aspects of both form and content. The present article uses certain determiners as presented by Irena Poniatowska in her paper The Iconic Image of Beethoven in Polish Poetry. The analysis of specific semantic fields (suffering, overcoming suffering and victory over suffering) suggested by Poniatowska may seem not entirely verifiable, however, the universal aspect of literary interpretations is guaranteed by the expressive ideas concealed in the music and the fragmentation of composition frequently employed by Beethoven. The Beethoven case was an inspiration for creating many different literary representations of an icon. The nostalgic image of ponds in Soplicowo (Pan Tadeusz by Adam Mickiewicz) is just one of many possible ways of translating a literary text into a particular work of music. Revolutionary phrases by Ujejski (Translations of Beethoven) are a perfect illustration of Beethovenian emphasis related to overcoming suffering. Both examples prove that the 19th-century literary adaptations are more consistent with the overall concept of correspondence of arts (synaesthesia) than any of the 20th century realizations (i.e. Quasi uni fantasia by Teresa Weyssenhoff, Beethoven by Zbigniew Herbert or Beethoven’s Tomb, Niobe by Konstanty Ildefons Gałczyński) as those focus more on the portrayal of the personage, who experienced both failure and victory, and therefore seem to have more loose connection with specific works of Beethoven.
Słowa kluczowe
Ludwig van Beethoven; muzyka w literaturze; korespondencje sztuk
Bibliografia
Bagłajewski, Arkadiusz. Ostatni romantyk. Twórczość liryczna Kornela Ujejskiego. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 1999.
Cieśla-Korytowska, Maria. Szmery i trzaski w „Panu Tadeuszu”. In eadem, Romantyczne przechadzki pograniczem. Kraków: Universitas, 2004.
Claudon, Francis. Encyklopedia romantyzmu, trans. Helena Kęszycka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1997.
Czajkowski, Antoni. „O poezji w sztukach pięknych”. Przegląd Warszawski literatury, historii, statystyki. Rozmaitości, vol. 1 (1840): 161.
Dulęba, Władysław, ed. Beethoven 1770-1970. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1970.
Einstein, Alfred. Muzyka w epoce romantyzmu, trans. Michalina i Stefan Jarocińscy. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1983.
Fubini, Enrico. Historia estetyki muzycznej, trans. Zbigniew Skowron. Kraków: Musica Jagiellonica, 2002.
Gałczyński, Konstanty Ildefons. Niobe. Warszawa: Czytelnik, 1951.
Hartmann, Franz Carl. Franz und Antonia Brentano. Die Frankfurter Freunde Ludwig van Beethovens. Frankfurt, 1982.
Hejmej, Andrzej, ed. Muzyka w literaturze. Antologia tekstów powojennych. Kraków: Universitas, 2002, 186.
Iwaszkiewicz, Jarosław. Dzieła, vol. 2 Proza poetycka. Warszawa: Czytelnik, 1958, 355.
Kolbuszewski, Stanisław. Romantyzm i modernizm. Studia o literaturze i kulturze. Wrocław: Wydawnictwo Śląsk, 1959.
Kościów, Zbigniew. Beethoven w poezji polskiej XX wieku. Opole: Opolskie Towarzystwo Muzyczne. Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Emanuela Smołki w Opolu, 1981.
Kościów, Zbigniew et Anna Wojatycka, ed. Polscy kompozytorzy o Beethovenie. Opole: Biblioteczka miesięcznika „Opole”, no 11 (1972).
Lenartowicz, Teofil. Wybór poezji, ed. Jan Nowakowski. Wrocław: Ossolineum, 1972.
Maciąg, Kazimierz. „Naczelnym u nas jest artystą”. O legendzie Fryderyka Chopina w literaturze polskiej. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2010.
Mickiewicz, Adam. List do Antoniego Edwarda Odyńca (25 I 1835). In Sudolski, Zbigniew. Mickiewicz. Opowieść biograficzna. Warszawa: Ancher, 1997.
Mickiewicz, Adam. Pan Tadeusz. In idem, Dzieła vol. 4. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, 1995.
Poniatowska, Irena. „Ikoniczny wizerunek Beethovena w polskiej poezji”. Res facta nova, no. 12 (2011): 139-149.
Sudolski, Zbigniew, Jeremi. Opowieść biograficzna o Kornelu Ujejskim, Warszawa: Ancher,1986.
Sudolski, Zbigniew, ed. Żyję miłością. Korespondencja Kornela Ujejskiego 1844-1897. Warszawa: Ancher, 2003.
Tomaszewski, Mieczysław, ed. Kompozytorzy polscy o Fryderyku Chopinie. Antologia. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1959.
Ujejski, Kornel. Tłumaczenia Szopena i Beethovena. Przemyśl: Nakł. Andrzeja Juszyńskiego, 1904.
Ujejski, Kornel. Wybór pism. Kraków: Nakład Gebethnera i Spółki, 1909, 231.
Ujejski, Kornel. Wybór poezji i prozy, ed. Krystyna Poklewska. Wrocław: Ossolineum, 1992, XC.
Wheelock – Thayer, Alexander. The life of Ludwig van Beethoven. New York: The Beethoven Association, 1921.
Weyssenhoff, Teresa. Quasi una fantasta, vol. 1-2. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1969.
Wiśniewski Jerzy. „Muzyka w twórczości Zbigniewa Herberta”. Folia litteraria Polonica, no. 6 (2013): 365-366.
Uniwersytet Wrocławski Polska
Wszystkie artykuły prezentowane na łamach „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” są publikowane w otwartym dostępie na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa wersja 3.0 (CC-BY) 
