Ona i oni. Przyczynek do biografii Márii Holuby
Abstrakt
W artykule zaprezentowane zostały wstępne wyniki badań nad spuściznąMárii Holuby (1851–1919) – słowackiej literatki i ewangeliczki. Rozważania dotyczą głównie notatek osobistych z lat 1879–1885, zdeponowanych w zbiorach Archiwum Literackiego Słowackiej Biblioteki Narodowej w Martinie. Tekst skupia się na stosunku Holuby do głównych autorytetów w ówczesnym życiu kulturalnym Słowacji – Svetozára Hurbana Vajanskiego (1847–1916) i Pavla Országha Hviezdoslava (1849–1921). Notatki, opatrzone tytułem Tajnosti „Odkliateho zámku” (Tajemnice „Odklętego zamku”), ujawniają szerokie spektrum doznań – od stanów euforycznych po chwile załamania, rozgoryczenia i rozpaczy. Materiał archiwalny jest równocześnie interpretowany jako zarys publikacji, w której Holuby wyjaśnia swoje motywacje twórcze w pierwszej połowie lat osiemdziesiątych XIX w.
Słowa kluczowe
Mária Holuby; Svetozár Hurban Vajanský; Pavol Országh Hviezdoslav; biografia; autorytety; spirytyzm; archiwa
Bibliografia
Bunčák, Pavel, Mária Angelína, w: idem, Hriešna mladosť, Bratislava 1973.
Čepan, Oskár et al., Dejiny slovenskej literatúry, zväzok 3, Bratysława 1965.
Czeczot, Katarzyna, Nieswoim głosem. Widmo spirytyzmu krąży nad feminizmem, „Teksty Drugie” 2016, nr 2, s. 343–362.
Dobšinský, Pavol, Prostonárodné slovenské povesti (zv. 3), Bratislava 1958.
Glensk, Urszula, Trzy szkice o przewartościowaniach w kulturze, Wrocław 2006.
Halvoník, Alexander, Hviezdoslav, w: Hviezdoslav v interpretáciách, ed. J. Zambor, Bratislava 2009.
Hollý, Karol, Ženská emancipácia. Diskurz slovenského národného hnutia na prelome 19. a 20. storočia, Bratislava 2011.
[Holuby, Mária] Jedna trafená húska, Ozvena, „Sľovenské pohľady. Časopis pre literatúru, vedu, umenie a politiku” 1882, roč. 2, č. 5, s. 432.
[Holuby, Mária] Maria, Bohatierom svetla, „Sľovenské pohľady. Časopis pre literatúru, vedu, umenie a politiku” 1884, roč. 4, č. 3, s. 204–205.
Holuby, Mária, Materinský cit, Archiwum Literackie Słowackiej Biblioteki Narodowej (Literárny archív Slovenskej národnej knižnice – LA SNK), sygn. 58 N 1.
Holuby, Mária, Proroctvo, zbiory prywatne Milicy Lustigovej-Bunčákovej.
Holuby, Mária, Tajnosti „Odkliateho zámku”, Archiwum Literackie Słowackiej Biblioteki Narodowej (Literárny archı ´v Slovenskej národnej knižnice – LA SNK), sygn. 198 AI 26.
Holuby, Marie, rodz. Boor, Čo je pravda? Samoobrana, Lubina 1906.
Korespondencja Márii Holubyovej-Javorinskiej ze Svetozárem Horbanem Vajanskim, Archiwum Literackie Słowackiej Biblioteki Narodowej (Literárny archív Slovenskej národnej knižnice – LA SNK), sygn. 198 AI 21.
Hučková, Dana, Ženy spisovateľky v slovenskej literatúre na prelome 19.–20. storočia, w: Na dlhej ceste k autorskej emancipácii žien, ed. M. Součková, I. Puchalová, Košice 2014.
Hviezdoslav, Pavol Országh, Nikodemom!, „Sľovenské pohľady. Časopis pre literatúru, vedu, umenie a politiku” 1882, roč. 2, č. 3, s. 197–198.
Janion, Maria, Kobiety i duch inności, Warszawa 2006.
Juráňová, Jana, Žila som s Hviezdoslavom, Bratislava 2008.
Lejeune, Philippe, Laboratorium badacza. Rozmowa z Philippe’em Lejeune’em, rozm. przepr. M. Rodak, „Teksty Drugie” 2018, nr 6, s. 200–216.
‘Mária Holuby’, w: Encyklopédia slovenských spisovateľov, ed. K. Rosenbaum, zväzok 1: A–O, Bratislava 1984.
Mikulová, Marcela, Ženy a národ na prelome 19. a 20. storočia, „Aspekt”1994, č. 1, s. 72–74.
Nadana-Sokołowska, Katarzyna, Dziennik, czyli konieczność, w: eadem, Problem religii w polskich dziennikach intymnych: Stanisław Brzozowski, Karol Ludwik Koniński, Henryk Elzenberg, Warszawa 2012.
Pácalová, Jana, Od rozprávok k alegórii národného života (Ku konštituovaniu alegórie zakliatej krajiny v slovenskom romantizme), „Slovenská literatúra” 2017, roč. 64, č. 1, s. 5–31.
Smith, Sidonie, Watson, Julia, Archiwa zapisów życia: czym i gdzie są?, tłum. D. Boni Menezes, „Teksty Drugie” 2018, nr 6, s. 174–199.
Šmatlák, Stanislav, Dejiny slovenskej literatúry II, Bratislava 2007.
Václavíková-Matulay, Margita, Začarená duša, „Živena” 1942, roč. 32, č. 8–9, s. 265–268.
Vajanský, Svetozár Hurban, Slovenská vesna, „Národné noviny” 1883, roč. 14, č. 56, s. 1.
Słowacka Akademia Nauk Słowacja
https://orcid.org/0000-0002-4485-1419
dr, Słowacka Akademia Nauk w Bratysławie. Pracuje w Instytucie Literatury Słowackiej (Ústav slovenskej literatúry SAV). Absolwentka Uniwersytetu Karola w Pradze i Uniwersytetu Jagiellońskiego (studia słowacystyczne, specjalność literaturoznawcza). Tłumaczka esejów Rudolfa Chmela (Kompleks słowacki, tłum. wspólnie z Tomaszem Grabińskim) i Ľubomíra Liptáka (Słowacy. Stulecie dłuższe niż sto lat). Autorka książek Kritik v spoločnosti. Spory Alexandra Matušku (1930–1938) i Modernizácia kritikou: Hamaliar, Chorváth, Bor a Matuška (wspólnie z Vladimírem Barboríkiem). Współedytorka monografii zbiorowych Kontakty literatúry (modely, identity, reprezentácie) i Zmena v praxi (limity – možnosti – spory) oraz antologii współczesnej słowackiej krytyki literackiej Kritická ročenka 2022.
Wszystkie artykuły prezentowane na łamach „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” są publikowane w otwartym dostępie na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa wersja 3.0 (CC-BY) 
