Jovana Skerlicia aksjologiczne wzorce autorytetów jako paradygmatów serbskiej kultury i literatury
Abstrakt
Artykuł wskazuje na bezprecedensowe – bo niezwykle trwałe, niepodważalne w Serbii przez wiele dziesięcioleci wieku XX i istotne także dziś – znaczenie opinii wybitnego krytyka literackiego Jovana Skerlicia. Zarówno jego określona horyzontem światopoglądowym (racjonalista, „uczeń Zachodu”) skrajnie negatywna ocena kultury średniowiecznej, jak i wskazane przezeń aksjologiczne wzorce XIX-wiecznych autorytetów jako paradygmatów serbskiej kultury i literatury będą brzemienne w skutki. Podobnie jak na początku XX w., również dziś narzucone mocą autorytetu krytyka poglądy prowadzić będą do zestereotypizowanej waloryzacji już współczesnych kontynuatorów XIX-wiecznych autorytetów, takich jak Dositej Obradović, Vuk Karadžić czy Petar II Petrović Njegoš, oraz przywoływać uproszczoną kategoryzację dominujących nurtów czy typów tradycji w obrębie kultury serbskiej.
Słowa kluczowe
Jovan Skerlić; autorytet; periodyzacja literatury serbskiej; paradygmaty serbskiej kultury i literatury; Dositej Obradović; Vuk Karadžić; Petar II Petrović Njegoš
Bibliografia
Dąbrowska-Partyka, Maria, „Szczerość” i „sztuczność” jako pseudonimy „zamkniętego” i „otwartego” modelu kultury narodowej, w: Kategoria Europy w kulturach słowiańskich, red. A. Makowiecki, T. Dąbek-Wirgowa, Warszawa 1992.
Egerić, Miroslav, Skerlićev kritički duh, Novi Sad 2011.
Gil, Dorota, Prawosławie. Historia. Naród. Miejsce kultury duchowej w serbskiej tradycji i współczesności, Kraków 2005.
Nikolić, Nenad, Jovan Skerlić: uporednost dve tradicije, w: idem, Identitet srpske književnosti. Priča o književnoistorijskoj ideji, Beograd 2019.
Palavestra, Predrag, Jovan Skerlić – svedok „zlatnog doba” srpske književnosti – predgovor, w: Antologijska edicija „Deset vekova srpske književnosti”, knj. 109: Jovan Skerlić, prired. idem, Novi Sad 2011.
Pavlović, Miodrag, Antologija srpskog pesništva, Beograd 1964.
Pawluczuk, Włodzimierz, Powrót sacrum?, w: Człowiek – dzieło – sacrum, red. S. Gajda, H. J. Sobeczko, Opole 1998.
Popović, Bogdan, Jovan Skerlić kao književni kritičar, Beograd 1921.
Popović, Miodrag, Vuk Stefanović Karadžić 1787–1864, Beograd 1964.
Radulović, Milan, Vidovi srpske književne kritike, Beograd 2008.
Skerlić, Jovan, Istorija nove srpske književnosti, Beograd 1997.
Skerlić, Jovan, Religija Njegoševa, w: idem, Pisci i knjige, knj. 3, Beograd 1955.
Skerlić, Jovan, Srpska književnost u 18. veku, w: idem, Studije, knj. 1, Novi Sad 1971.
Stojković, Andrija, Razvitak filosofije u Srba 1804–1944, Beograd 1972.
Stojković, Andrija, Srpski narod na razmedju Istoka i Zapada. Prilozi istoriografiji, istoriologiji i istoriozofiji, Beograd 1999.
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie Polska
https://orcid.org/0000-0002-2231-5308
prof. dr hab., Uniwersytet Jagielloński w Krakowie. Zatrudniona w Instytucie Filologii Słowiańskiej, kierownik Zakładu Filologii Serbskiej. Slawistka – rusycystka oraz serbokroatystka – wykładowczyni literatur i kultur południowosłowiańskich na UJ (od 1993), Uniwersytecie Ca’ Foscari w Wenecji oraz Uniwersytecie w Padwie. Autorka książek: Serbska hymnografia narodowa (1995); Prawosławie. Historia. Naród. Miejsce kultury duchowej w serbskiej tradycji i współczesności (2005); Dylematy identyfikacyjne w obrębie serbsko-czarnogórskiej kulturosfery. Dawne i współczesne modele (auto)refleksji (2019), i ponad stu artykułów naukowych oraz współredaktorka dziesięciu tomów Leksykonu idei wędrownych na słowiańskich Bałkanach. XVIII–XXI wiek.
Wszystkie artykuły prezentowane na łamach „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” są publikowane w otwartym dostępie na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa wersja 3.0 (CC-BY) 
