Norwid – Schiller – Novalis. Komparatystycznie o „Assuncie”
Abstrakt
Celem artykułu jest prześledzenie dwóch komparatystycznych tropów – powiązań łączących Assuntę Cypriana Norwida z Rękawiczką Friedricha Schillera oraz z Henrykiem von Ofterdingen Novalisa. Przetłumaczona przez AdamaMickiewicza ballada okazuje się subtelnie obecna w poemacie Norwida. Rycerski etos, bezinteresowna miłość zostają w XIX-wiecznym salonie poddane próbie innej niż na arenie w Rękawiczce. Z kolei powieść Novalisa i Assuntę łączy motyw postaci górnika. W tym przypadku nie sposób zakładać bezpośredniego wpływu, ale Novalisowska postać obecna była w polskiej recepcji dzięki Maurycemu Mochnackiemu i stała się częścią „podziemnej wyobraźni” romantyków. Okazuje się, że górnik Norwida nie jest jednak romantycznym górnikiem à rebours. Prześledzenie obu tropów pokazuje, że Norwid nie powielał romantycznych motywów, metafor. Dokonywał ich poetyckiej korekty, modyfikował je i wchodził z nimi w subtelny dialog będący jednocześnie przeciwstawieniem się nieakceptowanym wartościom, światopoglądom jego współczesności.
Słowa kluczowe
Cyprian Norwid; Friedrich Schiller; Novalis; etos rycerski; motyw górnika
Bibliografia
Abriszewska, Paulina, Przestrzenie „Assunty” Norwida. Uwagi interpretacyjne, „Studia Norwidiana” 2021, nr 39, s. 193–212.
Bloom, Harold, Lęk przed wpływem. Teoria poezji, tłum. A. Bielik-Robson, M. Szuster, Kraków 2002.
Chlebowski, Piotr, „Listka jednego, ni ząbeczka w liściu”. Norwid – poza romantyzmem, „Studia Norwidiana” 2021, nr 39s, s. 127–168.
Cysewski, Kazimierz, „Ballady i romanse” – przewodnik epistemologiczny, „Pamiętnik Literacki” 1983, z. 3, s. 65–100.
Halkiewicz-Sojak, Grażyna, Wobec tajemnicy i prawdy. O Norwidowskich obrazach całości, Toruń 1998.
Janion, Maria, Gorączka romantyczna, Warszawa 1975.
Krechowiecki, Adam, O Cyprianie Norwidzie. Próba charakterystyki. Przyczynki do obrazu życia i prac poety, na podstawie źródeł rękopiśmiennych, Lwów 1909.
Kunicki, Wojciech, Wstęp, w: Novalis, Henryk von Ofterdingen, tłum. i oprac. E. Szymani, W. Kunicki, Wrocław 2003.
Kuziak, Michał, Norwid postsekularny? Tezy i próby, „Pamiętnik Literacki” 2021, z. 3, s. 5–29.
Kuziak, Michał, Romantyczne górnictwo. Między mistyką, nauką a przemysłem, „Wiek XIX. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza” 2015, s. 39–56.
Literackie podróże do wnętrza ziemi. Studia, red. J. Ławski, M. Burzka-Janik, Białystok–Opole 2020.
Ławski, Jarosław, Słowiańska fascynacja ciemną stroną natury: Maurycy Mochnacki, w: G. H. von Schubert, Nocna strona przyrodoznawstwa, tłum. K. Krzemień-Ojak, oprac. J. Ławski, Białystok 2015.
Maciejewski, Marian, Poetyka – gatunek – obraz. W kręgu poezji romantycznej, Wrocław 1977.
Mochnacki, Maurycy, Rozprawy literackie, oprac. M. Strzyżewski, Wrocław 2000.
Norwid, Cyprian, Assunta (czyli „Spojrzenie”). Poema, w: idem, Dzieła wszystkie III. Poematy I, oprac. S. Sawicki, A. Cedro, Lublin 2009.
Norwid, Cyprian, Do Marii Trębickiej [Nowy Jork, lato 1853], w: idem, Dzieła wszystkie X. Listy I 1839–1854, oprac. J. Rudnicka, Lublin 2008.
Novalis, Henryk Ofterdingen. Powieść, tłum. F. Mirandola, Warszawa 1914.
Novalis, Henryk von Ofterdingen, tłum. i oprac. E. Szymani, W. Kunicki, Wrocław 2003.
Pomorski, Adam, Na gody śmierć przyzywa, „Znak” 1994, nr 12, s. 51–57.
Schiller, Friedrich, Rękawiczka, w: A. Mickiewicz, Dzieła, t. 1: Wiersze, oprac. C. Zgorzelski, Warszawa 1993.
Siewierski, Henryk, Architektura słowa i inne szkice o Norwidzie, Kraków 2012.
Skalińska, Ewangelina, „Assunta” jak świat, w: Norwid – interpretacje, red. T. Korpysz, Warszawa 2021.
Stefanowska, Zofia, Norwid – pisarz wieku kupieckiego i przemysłowego, w: Literatura – komparatystyka – folklor. Księga poświęcona Julianowi Krzyżanowskiemu, Warszawa 1968.
Szmydtowa, Zofia, Mickiewicz jako tłumacz z literatur zachodnioeuropejskich, Warszawa 1955.
Szmydtowa, Zofia, Poeci i poetyka, Warszawa 1964.
Taylor, Nina, Norwid’s Feminine Ideal: „Assunta”, High Point of Polish Romantic Love Poetry, w: Cyprian Norwid. Poet – Thinker – Craftsman, ed. B. Mazur, G. Gömöri, London 1988.
Trybuś, Krzysztof, Stary poeta. Studia o Norwidzie, Poznań 2000.
Woźniewska-Działak, Magdalena, Poematy narracyjne Cypriana Norwida. Konteksty literacko-kulturalne, estetyka, myśl, Kraków 2014.
Zieliński, Jan, Obraz pogodnej śmierci. Norwid – Rafael – Maratti i „Śmierć świętego Józefa”, Lublin 2010.
Życzyński, Henryk, Studia estetyczno-literackie, Cieszyn 1924.
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Polska
https://orcid.org/0000-0001-5938-3163
dr hab., prof. ucz., Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. Literaturoznawczyni i filozofka, pracuje w Instytucie Literaturoznawstwa. Autorka książek: Literacka hermeneutyka Cypriana Norwida (2011) oraz Ciało w literaturze, literackie, literatury. Trzy studia o romantyzmie (2018). Współredaktorka tomów zbiorowych, autorka artykułów poświęconych literaturze XIX i XX w., pograniczom literatury i filozofii, zagadnieniom współczesnej humanistyki.
Wszystkie artykuły prezentowane na łamach „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” są publikowane w otwartym dostępie na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa wersja 3.0 (CC-BY) 
