„Są dni, w które ojciec przestaje się dziać”. Perspektywa impersonalna w „Nakarmić kamień” Bronki Nowickiej
Abstrakt
W artykule zaproponowane zostało nowe ujęcie Nakarmić kamień – debiutanckiego tomu Bronki Nowickiej nagrodzonego nagrodą Nike (2016), dotychczas omawianego głównie w kontekście problemów milczenia, traumy i przemocy domowej. W rozprawie położono nacisk na uporządkowanie kwestii związanych z dynamiką narracyjną utworu (m.in. fokalizacji). Głównym celem artykułu jest przedstawienie i rozwinięcie koncepcji perspektywy impersonalnej, zastępującej nieprecyzyjne pojęcie perspektywy dziecka i zbudowanej na podstawie filozofii impersonalności Roberta Esposita. Objaśnia ona specyficzną formę reifikacji w Nakarmić kamień, zacieranie się nowoczesnych podziałów między podmiotem a przedmiotem, między kulturą a naturą, a w połączeniu z terminem „u-chodzić” Tadeusza Sławka pozwala scharakteryzować bohaterów: dziecko, prababkę i lokalnych dziwaków. Ponadto, za pomocąŽižkowskiej wersji psychoanalizy oraz dzięki założeniu syntezującej pracy pamięci, która konsoliduje heterogeniczne obrazy, rozwikłany został problem niezbornej i niejednoznacznej postaci ojca despoty – zarazem zdrowego i chorego, dorosłego i dorastającego.
Słowa kluczowe
Bronka Nowicka; Nakarmić kamień; impersonalizm; perspektywa narracyjna; Slavoj Žižek; ojciec
Bibliografia
Antas, Jolanta, Semantyczność ciała. Gesty jako znaki myślenia, Łódź 2013.
Bal, Mieke, Narratologia. Wprowadzenie do teorii narracji, tłum. zbiorowe pod red. E. Kraskowskiej i E. Rajewskiej, Kraków 2012.
Bolecki,Włodzimierz, Poetycki model prozy w dwudziestoleciu międzywojennym, Wrocław 1982.
Bronka Nowicka w MOCAK-u – spotkanie z laureatką Nagrody Literackiej Nike 2016, https://www.youtube.com/watch?v=VyCPFfICCqQ (d.d. 12.06.2022).
Czapliński, Przemysław, Rzecz w literaturze albo proza lat dziewięćdziesiątych wobec „mimesis”, w: Człowiek i rzecz. O problemach reifikacji w literaturze, filozofii i sztuce, red. S. Wysłouch, B. Kaniewska, Poznań 1999.
Deleuze, Gilles, Guattari, Félix, Tysiąc plateau, Warszawa 2015.
Draaisma, Douwe, Dlaczego życie płynie szybciej, gdy się starzejmy, tłum. E. Jusewicz-Kalter, Warszawa 2006.
Esposito, Roberto, Pojęcia polityczne. Wspólnota, immunizacja, biopolityka, tłum. K. Burzyk et al., Kraków 2015.
Esposito, Roberto, Third Person: Politics of Life and Philosophy of the Impersonal, transl. Z. Hanafi, Cambridge 2012.
Freud, Zygmunt, Ekonomiczny problem masochizmu, w: idem, Psychologia nieświadomości, tłum. R. Reszke, Warszawa 2009.
Latour, Bruno, Nigdy nie byliśmy nowocześni. Studium z antropologii symetrycznej, tłum. M. Gdula, Warszawa 2011.
Mackiewicz, Wojciech, Ciało i polityczność. Koncepcja cielesności w filozofii Michela Foucaulta, Kraków 2018.
McWilliams, Nancy, Diagnoza psychoanalityczna, tłum. A. Pałynyczko-Ćwiklińska, Gdańsk 2009.
Nowicka, Bronka, Nakarmić kamień. Obrazy rzeczy, Stronie Śląskie 2017.
Paprotny-Lech, Magdalena, Relacja w ciszy. O „Nakarmić kamień” Bronki Nowickiej, w: Milczę, więc jestem? Formy milczenia w literaturze XX i XXI wieku, red. A. Nęcka et al., Katowice 2019.
Rembowska-Płuciennik, Magdalena, Poetyka intersubiektywności. Kognitywistyczna teoria narracji a proza XX wieku, Toruń 2012.
Rychta, Weronika, Poznające, poznawane, niemożliwe. O „Nakarmić kamień” Bronki Nowickiej, „Nowy Napis”, https://nowynapis.eu/czytelnia/artykul/poznajace-poznawaneniemozliwe-o-nakarmic-kamien-bronki-nowickiej (d.d. 8.02.2024).
Sławek, Tadeusz, u-chodzić, Katowice 2015.
Sontag, Susan, O fotografii, tłum. S. Magala, Warszawa 1986.
Stencel, Weronika, Nakarmić znaczenia (Bronka Nowicka: „Nakarmić kamień”), „Art-Papier” 2017, nr 7 (319), http://artpapier.com/index.php?page=artykul&wydanie=322&artykul=6063 (d.d. 23.03.2023).
Stiegler, Bernd, Obrazy fotografii. Album metafor fotograficznych, tłum. J. Czudec, Kraków 2009.
Zając, Antoni, Przedmioty i ich ludzie? „Nakarmić kamień” Bronki Nowickiej, „Magazyn Kontakt”, https://magazynkontakt.pl/przedmioty-i-ich-ludzie-nakarmic-kamienbronki-nowickiej/ (d.d. 17.09.2022).
Žižek, Slavoj, Lacan. Przewodnik „Krytyki politycznej”, tłum. J. Kutyła, Warszawa 2008.
Žižek, Slavoj, Organs without Bodies: On Deleuze and Consequences, London 2012.
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0002-6375-2002
mgr, Uniwersytet Śląski w Katowicach. Doktorant. Realizuje projekt poświęcony deskrypcji literackiej w ramach programu „Perły Nauki”. Zajmuje się twórczością Ewy Kuryluk, narratologią i literaturą postmodernistyczną. Publikował na łamach „Tekstów Drugich”, „Pamiętnika Literackiego” i „Er(r)go”.
Wszystkie artykuły prezentowane na łamach „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” są publikowane w otwartym dostępie na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa wersja 3.0 (CC-BY) 
