Gonzo, ironiczna nostalgia, magiczny realizm, czyli jak opowiedzieć traumatyczne, transnarodowe historie z pogranicza. Przykłady z literatury polskiej XXI wieku
Abstrakt
This paper focuses on the former Austrian crown land of Galicia and Lodomeria and its return in literary texts of a new generation that can recall it only from collective and family memory. Spaces like Galicia are situated in shifting political borders and often marked by (fragmented) memories connected to traumas caused by migration, forced resettlements, expulsions, or violence. The rediscovery of these spaces, often from nostalgia for a lost home and bygone times, is the starting point of many narratives of the postmemory generations in contemporary literature. Authors use new rhetorical strategies when dealing with adversarial nationalistic and traumatic topics: ironic nostalgia, gonzo, and magical realism. These narratives do not verify “truths,” instead they play with different myths, possibilities, and “alternative futures.” The analysis includes Tomasz Różycki’s Dwanaście stacji (2004), Sabrina Janesch’s Katzenberge (2010), and Ziemowit Szczerek’s Przyjdzie Mordor i nas zje (2013).
Słowa kluczowe
Tomasz Różycki; Sabrina Janesch; Ziemowit Szczerek; gonzo; nostalgia; realizm magiczny; postmemory; Austriacka Galicja
Bibliografia
Adamczewska, Izabella. “Wariacje na temat pewnego paktu. O dziennikarstwie gonzo.” Czytanie Literatury. Łódzkie Studia Literaturoznawcze, no. 3 (2014): 187–204.
Baran-Szołtys, Magdalena. “Visions of the Past: Revised in the Present, Recreated for the Future. Nosalgia for and Travels to Galicia in Polish Literature after 1989.” In Galizien in Bewegung. Wahrnehmungen − Begegnungen − Verflechtungen, eds. Magdalena Baran-Szołtys, Olena Dvoretska et al. Göttingen: Vienna University Press at V&R unipress, 2018, 75–90.
Beer, Mathias. Flucht und Vertreibung der Deutschen. Voraussetzungen, Verlauf, Folgen. München: C.H. Beck, 2011.
Borodziej, Włodzimierz, et Klaus Ziemer, eds. Deutsch-polnische Beziehungen 1939–1945–1949. Eine Einführung. Osnabrück: fibre, 2000.
Boym, Svetlana. “Off-Modern Homecoming in Art and Theory.” In Rites of Return. Diaspora Poetics and the Politics of Memory, eds. Marianne Hirsch, Nancy K.Miller, New York: Columbia University Press, 2011, 151–165.
Bömelburg, Hans Jürgen, et Robert Traba. “Erinnerung und Gedächtniskultur. Flucht und Vertreibung in deutschen und polnischen Augenzeugenberichten.” In Vertreibungen aus dem Osten. Deutsche und Polen erinnern sich, eds. Hans Jürgen Bömelburg, Renate Stößling et al. Olsztyn: Borussia, 2000, 7–21.
Cobel-Tokarska, Marta. “Strasznie i pięknie. Ukraińskie podróże młodych Polaków.” In Sąsiedztwa III RP − Ukraina. Zagadnienia społeczne, eds. Marcin Dębicki and Julita Makaro. Wrocław: Gajt, 2015, 198–225.
Ćwiklak, Kornelia. “Hanys i Chadziaj w jednym stali domu.” Polonistyka, no. 3 (2006): 60–62.
Eigler, Friederike. Heimat, Space, Narrative. Toward a Transnational Approach to Flight and Expulsion. Rochester: Camden House, 2014.
Hendrik, Michael. “The Weird turns Pro. Zur Funktion des Skandals in Hunter S. Thompsons gonzo-Reportagen.” In Skandalautoren: Zu repräsentativen Mustern literarischer Provokation und Aufsehe erregenden Autoreninszenierung, eds.Andrea Bartl and Martin Kraus, 111–126. Würzburg: Königshausen & Neumann, 2014.
Hirsch, Marianne. The Generation of Postmemory. Writing and Visual Culture After the Holocaust. New York: Columbia University Press, 2012.
Hirsch, Marianne. “The Generation of Postmemory.” Poetics Today 29, no. 1 (2008): 106–107.
Jackson, Major, et Mira Rosenthal. “‘Every Poet Has to Be Lonely:’A Conversation with Tomasz Różycki and His Translators.” World Literature Today 90, no. 5 (September/ October 2016): 20–25.
Janesch, Sabrina. Katzenberge. Berlin: Aufbau, 2010.
Jobst, Kerstin S. Der Mythos des Miteinander. Galizien in Literatur und Geschichte, Deutsche Gesellschaft für Osteuropakunde. Hamburg: Deutsche Gesellschaft für Osteuropakunde, 1998.
Kappeler, Andreas. Kleine Geschichte der Ukraine. München: C.H. Beck, 2014.
Kolbuszewski, Jacek. Kresy. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1995.
Lowenthal, Dawid. The Past is a Foreign Country. Cambridge: Cambridge University Press, 1985.
Maryjka,Wojciech. “Powroty do Soplicowa. Pan Tadeusz Adama Mickiewicza w najnowszej poezji polskiej.” Pamiętnik Literacki CVII, no. 4 (2016): 47–52.
May-Chu, Karolina. “Measuring the Borderland in Sabrina Janesch’s Katzenberge.” Monatshefte 108, no. 3 (2016): 350–361.
Naimark, Norman M. Flammender Hass. Ethnische Säuberungen im 20. Jahrhundert. München: Beck, 2004.
Nell, Werner. “Die Heimaten der Vertriebenen − Zu Konstruktionen und Obsessionen von Heimatkonzepten in der deutschsprachigen Literatur nach 1989.” In Entwicklungen in der deutschsprachigen Gegenwartsliteratur nach 1989, eds. Carsten Gansel and Elisabeth Herrmann. Göttingen: V&R unipress, 2013, 151–172.
Rogge, Florian. “Trauma und Tabu in S. Janeschs Katzenberge.” In Galizien als Kulturund Gedächtnislandschaft im kultur-, literatur- und sprachwissenschaftlichen Diskurs, eds. Ruth Büttner and Anna Hanus. Frankfurt am Main: Peter Lang, 2015, 283–298.
Roszkowski, Wojciech. Najnowsza historia Polski 1945–1980. Warszawa: Świat Książki, 2003.
Różycki, Tomasz. Dwanaście stacji. Kraków: Znak, 2004.
Różycki, Tomasz, “On Scorched Maps.” A Blog for Writers and Readers, PEN America. Last modified July 13, 2009, http://penamerica.blogspot.co.at/2009/07/guest-posttomasz-rozycki-on-scorched.html.
Różycki, Tomasz. Twelve Stations, trans. Bill Johnston. Brookline: Zephyr Press, 2015.
Snyder,Timothy. Bloodlands. Europe Between Hitler and Stalin. New York: Basic Books, 2010.
Schimsheimer, Christof. “Galizien und die Kresy als polnische Erinnerungsorte im Vergleich.” In Galizien in Bewegung. Wahrnehmungen − Begegnungen − Verflechtungen, eds. Magdalena Baran-Szołtys, Olena Dvoretska et al. Göttingen: Vienna University Press at V&R unipress, 2018, 37–55.
Stańczyk, Ewa. “Ukraine and Kresy in Tomasz Różycki’s Dwanaście Stacji. Postcolonial Analysis.” Zagadnienie Rodzajów Literackich LII, no. 1–2 (2009): 93–109.
Stańczyk, Ewa. “Polish Contacts Zones: Silesia in the Works of Adam Zagajewski and Tomasz Różycki.” Slovo 21, no. 2 (2009): 50–63.
Szczerek, Ziemowit. Przyjdzie Mordor i nas zje, czyli tajna historia Słowian. Kraków: Ha!art, 2013.
Szczerek, Ziemowit. Międzymorze. Podróże przez prawdziwą i wyobrażoną Europę Środkową. Warszawa, Wołowiec: Agora, Czarne, 2017.
Świeściak, Alina. “Ironiczna nostalgia.” Dekada Literacka, no. 5–6 (2004): 62–65.
Telaak, Anastasia. “Geteilte Erinnerung. Galizien in Sabrina Janeschs Katzenberge und Jenny Erpenbecks Aller Tage Abend.” In Galizien als Kultur- und Gedächtnislandschaft im kultur-, literatur- und sprachwissenschaftlichen Diskurs, eds. Ruth Büttner and Anna Hanus, 299–316. Frankfurt am Main: Peter Lang, 2015.
Ther, Philipp. Deutsche und polnische Vertriebene. Gesellschaft und Vertriebenenpolitik in der SBZ/DDR und in Polen 1945–1956. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 1998.
Ther, Philipp, et Ana Siljak, eds. Redrawing Nations. Ethnic Cleansing in East-Central Europe 1944–1948. Lanham: Rowman & Littlefield Publishers, 2001.
Ther, Philipp. Die dunkle Seite der Nationalstaaten. ‘Ethnische Säuberungen’ im modernen Europa. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 2011.
Vedder, Ulrike. “Luftkrieg und Vertreibung.” In Chiffre 2000. Neue Paradigmen der Gegenwartsliteratur, eds. Corinna Caduff and Ulrike Vedder. München: Fink, 2005, 59–79.
Wierzejska, Jagoda. “Galician Displacements and Transformations: On a Spatial Dimension of Creating Galician Identity in Post-War Polish Literature.” In Galizien in Bewegung. Wahrnehmungen − Begegnungen − Verflechtungen, eds. Magdalena Baran-Szołtys, Olena Dvoretska et al. Göttingen: Vienna University Press at V&R unipress, 2018, 57–73.
Windsperger, Marianne. “Generation 3.0: Narrative der dritten Generation. Eine Bestandsaufnahme.” In Drei Generationen, eds. Martha Keil and Philipp Mettauer. Innsbruck: Studienverlag, 2016, 89–100.
Winkler, Claudia. “AThird-Generation Perspective on German-Polish Flight and Expulsion: Discursive and Spatial Practices in Sabrina Janesch’s novel Katzenberge (2010).” German Politics and Society 31, no. 4 (2013): 85–101.
Wylegała, Anna. Przesiedlenia a pamięć. Studium (nie)pamięci społecznej na przykładach ukraińskiej Galicji i polskich “ziem odzyskanych.” Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2014.
Uniwersytet Wiedeński Austria
Wszystkie artykuły prezentowane na łamach „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” są publikowane w otwartym dostępie na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa wersja 3.0 (CC-BY) 
