Poetyka „umarłego miasta”. Literackie strategie obrazowania Dubrownika w dramacie „Dubrovačka trilogija” Iva Vojnovicia w kontekście studium „Pad Dubrovnika” Luja Vojnovicia
Abstrakt
Artykuł przedstawia dramat Dubrovačka trilogija Iva Vojnovicia w perspektywie studium historycznego Pad Dubrovnika jego młodszego brata – Luja. Punktem wyjścia prezentowanej w tekście refleksji jest sugestia Antuna Gustava Matoša dotycząca paralelnego czytania obu dzieł, które wzajemnie się uzupełniają w kreowaniu wizerunku „umarłego miasta”, jakim był XIX-wieczny Dubrownik. Analizie poddane zostają najważniejsze w takim kontekście elementy poetyki trylogii: przede wszystkim czasoprzestrzeń, ale też wybrane motywy, związane np. z bohaterami. Ich semantyka i funkcje w prezentowanej wizji literackiej zostają dopełnione analizą komentarza historycznego Luja Vojnovicia.
Słowa kluczowe
Dubrownik w XIX w.; upadek Republiki Dubrownickiej; „umarłe miasto”; dramat modernistyczny; historiografia początku XX w.
Bibliografia
Bakija, Katja, Pjesnik sutona – 90. godina od smrti Iva Vojnovića, „Dobro došli u Dubrovnik” 2019, s. 58–60.
Crijević, Ilija / Cervinus, Aelius Lampridius, Oda Dubrovniku / Ode in Rhacusam, w: Hrvatski latinisti, prired. R. Bogišić, knj. 1, Zagreb 1969.
Czerwiński, Maciej, Chorwacja. Dzieje, kultura, idee, Kraków 2020.
Ćosić, Stjepan, Pogovor. Vojnovićev „Pad Dubrovnika” nakon stotinu godina, w: L. Vojnović, Pad Dubrovnika (1797.–1806.), Zagreb 2009.
Darasz, Zdzisław, Dramatyczność, element liryczny i epicki w dramaturgii Vojnovicia, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historycznoliterackie” 1987, z. 62, s. 47–54.
Fališevac, Dunja, Dubrovnik – otvoreni i zatvoreni grad. Studije o dubrovačkoj književnoj kulturi, Zagreb 2007.
Fališevac, Dunja, Slike starog Dubrovnika. Filološke i književnoantropološke studije, Zagreb 2013.
Falski, Maciej, Porządkowanie przestrzeni narodowej – przypadek chorwacki. Studium z historii wyobrażeń kulturowych, Warszawa 2008.
Foretić, Miljenko, Kazalište u Dubrovniku, Zagreb 2008.
Ivanišin, Nikola, Grada Dubrovnika pjesnik, Zagreb 1984.
Ivanković, Hrvoje, Doživljaj Dubrovnika – lamentacije o mrtvom gradu, „Sarajevske sveske” 2008, br. 21–22, s. 86–112.
Ivetic, Egidio, Adriatyk. Morze i jego cywilizacja, tłum. J. Ugniewska et al., Kraków 2021.
Kasumović, Ivan, Dubrovački pjesnici i propast dubrovačke slobode, „Vienac” 1902, br. 23, s. 362–364.
Krleža, Miroslav, Panorama pogleda, pojava i pojmova, knj. 5, Sarajevo 1975.
Krstanović, Zdravko, Lujo Vojnović: Orfej na ruševinama, https://p-portal.net/lujovojnovic-orfej-nad-rusevinama/ (d.d. 15.03.2022).
Kunčević, Lovro, Mit o Dubrovniku. Diskursi o identitetu renesansnoga grada, Zagreb–Dubrovnik 2015.
Kubik, Damian, The Second Death of Dubrovnik: Selected Testimonies from the Beginning of the Nineteenth Century on the Fall of the Republic in the Light of Lujo Vojnović’s Historiosophical Conception, „Colloquia Humanistica” 2022, nr 11, s. 1–31.
Matković, Marijan, Drama hrvatske moderne, „Dani Hvarskoga kazališta: Građa i rasprave o hrvatskoj književnosti i kazalištu” 1975, vol. 1, br. 1, s. 211–216.
Matoš, Antun Gustav, Dr. Lujo knez Vojnović: Pad Dubrovnika, w: idem, Sabrana djela, knj. 6: O hrvatskoj književnosti (1898–1909), prired. N. Mihanović, Zagreb 1973.
Matvejević, Predrag, Brewiarz śródziemnomorski, tłum. D. Cirlić-Straszyńska, wprow. C. Magris, Sejny 2003.
Paljetak, Luko, Sveti Vlaho i Dubrovnik, w: Sveti Vlaho – dubrovački parac u hrvatskoj književnosti. Antologija, prired. L. Paljetak et al., Dubrovnik 2001.
Prosperov Novak, Slobodan, Da li je Ivo Vojnović nešto dugovao bratu Luju?, „Dubrovnik. Časopis za književnost i znanost” 2009, br. 4, s. 54–61.
Rapacka, Joanna, Leksykon tradycji chorwackich, Warszawa 1997.
Rapacka, Joanna, „Smrt majke Jugovića” Ivo Vojnovicia, czyli o daremnej próbie wkroczenia do kosowskiej świątyni, w: eadem, Śródziemnomorze, Europa Środkowa, Bałkany. Studia z literatur południowosłowiańskich, red. M. Dąbrowska-Partyka, Kraków 2002.
Ricoeur, Paul, Pamięć, historia, zapomnienie, tłum. J. Margański, Kraków 2007.
Sławiński, Janusz, Przestrzeń w literaturze. Elementarne rozróżnienia i wstępne oczywistości, w: Przestrzeń i literatura. Studia. Tom poświęcony VIII Kongresowi Slawistów, red. M. Głowiński, A. Okopień-Sławińska, Wrocław 1978.
Šoljan, Antun, Plovidba na dubrovački način, „Dubrovnik. Časopis za književnost i znanost” 1993, br. 4, s. 8–12.
Trylogia dubrownicka przez Iwona hr. Vojnović’a, tłum. H. d’Abancourt de Franqueville, Kraków 1910.
Vojnović, Ivo, Dubrovačka trilogija, w: idem, Odabrana djela, prired. T. Maštrović, Vinkovci 1998.
Vojnović, Ivo, Prolog nenapisane drame, w: idem, Izabrana djela: I–II, prired. L. Paljetak, Zagreb 2003.
Vojnović, Lujo, Dubrovnik. Jedna istorijska šetnja sa 55 slika, Dubrovnik 1907.
Vojnović, Lujo, Dvor; Gospa od Milosrđa; Lovrijenac; Na Dančama; Spomeni o bratu; Smrt dubrovačkijeh stijena, w: idem et al., Izabrana djela, prired. B. Donat, Zagreb 1981.
Vojnović, Lujo, Pad Dubrovnika. Prva knjiga (1797–1806), Zagreb 1908.
Vojnović, Lujo, Pad Dubrovnika. Druga knjiga (1807–1815), Zagreb 1908.
Vojnović, Lujo, Prva smrt Dubrovnika (6 aprila 1667) [1–2], „Letopis Matice srpske” 1912, br. 3, s. 40–57; br. 4, s. 52–69.
White, Hayden, Proza historyczna, red. E.Domańska, tłum. R. Borysławski et al.,Kraków 2009.
Zlatar, Zdenko, Braća Vojnovići, w: idem, Dubrovačke drame, Split 2018.
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie Polska
https://orcid.org/0000-0002-1531-6222
slawista i polonista. Adiunkt w Instytucie Filologii Słowiańskiej UJ w Krakowie. Autor nagrodzonej przez Prezesa Rady Ministrów książki Południowosłowiańska „kultura wyobrażona”. Projekt Mickiewiczowski a dziewiętnastowieczne dyskursy kulturowe w Serbii i Chorwacji (2015). Brał udział w konferencjach krajowych i zagranicznych (Warszawa, Bratysława, Chicago). Uczestniczył w projekcie Idee wędrowne na słowiańskich Bałkanach (XVIII–XX w.), realizowanym w IS PAN w Warszawie. W swoich badaniach zajmuje się XIX-wieczną literaturą serbską i chorwacką, wykładami paryskimi Adama Mickiewicza, historią slawistyki, eseistyką Predraga Matvejevicia, historią idei oraz wybranymi zagadnieniami z literatury i kultury słoweńskiej i czarnogórskiej. Aktualnie przygotowuje rozprawę habilitacyjną poświęconą kształtowaniu się elit kulturalnych i politycznych w XIX-wiecznym Dubrowniku.
Wszystkie artykuły prezentowane na łamach „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” są publikowane w otwartym dostępie na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa wersja 3.0 (CC-BY) 
