Bolek and Lolek in the ‘Wild West’: Former West District of Warsaw in Children’s and Young Adult Cultural Texts in the Years 1958–1969
Abstract
The so-called ‘Wild West’ in Warsaw, the vast area between Śródmieście, Muranów, and Wola districts, had long remained ruined, neglected, unstructured. Relatively close to the City Centre, visually dominated by the Palace of Culture and Science (which created tensions between old and new urbanities and between prewar and postwar realities), an unusual sanctuary for ruins, prewar buildings, workshops, and tenement houses persisted. This has been problematic for the authorities of the Polish People’s Republic, making this area of the city the place of taboo and shame, but at the same time – a perfect scenography for juvenile adventure fiction. In this article, the author analyses the images of the ‘Wild West’ in the works of famous Polish authors: Edmund Niziurski (Lalu Koncewicz, broda i miłość [Lalu Koncewicz, the Beard, and Love], 1958), Wiktor Woroszylski (I ty zostaniesz Indianinem [You Can be an Indian Too], 1960), and Irena Jurgielewiczowa (Niespokojne godziny [Restless Hours], 1964), as well as in Do przerwy 0:1 [0:1 Until the Break], a TV series by Stanisław Jędryka (1969). As a context to this topographical study, he uses, inter alia, writings of Miron Białoszewski, an admirer and sensitive observer of this part of the city, and the documentary of Danuta Halladin, Moja ulica [My Street] (1965), about children living on one of the streets of the district.
Keywords
Edmund Niziurski; ruins; Irena Jurgielewiczowa; children’s and young adult culture; 1950s–1960s in Poland; rebuilding of Warsaw; Stanisław Jędryka; Warsaw ‘Wild West’; Wiktor Woroszylski
Supporting Agencies
The article is based on a paper presented during the 29th Varsovian Session “Warsaw in Children’s and Young Adult Culture” and financed by the Warsaw Public Library – Central Library of Mazovia Province.
References
b.a. (1959–1965). [Ul. Elektoralna, w tle kościół św. Karola Boromeusza, a po lewej stronie fragment jednego z pawilonu d. koszar – obecnie Muzeum Pożarnictwa] [fotografia]. Pobrane 12 grudnia 2020 z: https://fotopolska.eu/178402,foto.html?o=u82699.
Bahdaj, A. (1957). Do przerwy 0:1. Nasza Księgarnia.
Budkiewicz, J. (reż.). (1960). Ballada o dzikim zachodzie [film krótkometrażowy]. PWSTiF. Pobrane 12 stycznia 2020 z: http://www.filmpolski.pl/fp/index.php?etiuda=32605.
Barańczak, S. (2016). Język poetycki Mirona Białoszewskiego (A. Poprawa, wyb., oprac. i posł., wyd. 2). Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Benedyktowicz, Z. (2016). Widmo środka świata. Przyczynek do antropologii współczesności. W: Elementarz tożsamości. Antropologia współczesności – antropologia kontekstowa (s. 283–356). Czarne. (wyd. oryg. 1991).
Bobowski, S. (2012). Nie tylko przygoda. Polskie powieści indiańskie dla młodzieży w perspektywie etnologicznej. Oficyna Wydawnicza Atut, Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe.
Budrewicz, O. (1958). Baedeker warszawski. Czytelnik.
Chrobak, M. (2019). Bohater literatury dziecięcej i młodzieżowej z okresu PRL-u. Między kreacją a recepcją. WN UP.
Dominik, T., Rozbicki, P. (reż.). (2016). Warszawa 88–89 [film]. Narodowy Instytut Audiowizualny.
Dunin-Wąsowicz, P. (2017). Żoliborski przewodnik literacki. Lampa i Iskra Boża.
Halladin, D. (reż.). (1965). Moja ulica [film krótkometrażowy]. Wytwórnia Filmów Dokumentalnych.
Jarosińska, I. (1954–1955a). [Chłopcy przy ul. Marchlewskiego, w głębi Pałac Kultury i Nauki] [fotografia ze zbiorów Ośrodka KARTA, sygn. OK_0500_0007_0001_038]. Pobrane 12 stycznia 2020 z: https://foto.karta.org.pl/nasze-zbiory/kolekcje/ok_0500_jarosinska_irena,36824,zdjecie.html.
Jarosińska, I. (1954–1955b). [Ruiny kamienic przy ulicy Grzybowskiej, w głębi fragment synagogi Nożyków oraz Pałac Kultury i Nauki] [fotografia ze zbiorów Ośrodka KARTA, sygn. OK_0500_0007_0001_021]. Pobrane 12 stycznia 2020 z: https://foto.karta.org.pl/nasze-zbiory/kolekcje/ok_0500_jarosinska_irena,36807,zdjecie.html.
Jankowski, S. (1959). Kres „Dzikiego Zachodu”. Osiedle „Emilia”. Stolica, 26, 8 .
Jędryka, S. (reż.). (1969). Do przerwy 0:1 [serial telewizyjny]. TVP.
Jurasz, T. (1980). Ciepła, Zimna, Srebrna, Złota. Nasza Księgarnia.
Jurgielewiczowa, I. (2000). Niespokojne godziny. Nasza Księgarnia. (wyd. oryg. 1964).
Kossakowski, E. (1957). [9001] [fotografia z Archiwum Eustachego Kossakowskiego]. Pobrane 12 stycznia 2020 z: http://artmuseum.pl/pl/archiwum/archiwum-eustachego-kossakowskiego/20/16260.
Kowal, L. (1971). Prozatorska twórczość dla dzieci Wiktora Woroszylskiego z uwzględnieniem adaptacji filmowej powieści I ty zostaniesz Indianinem. W: W. Grodzieńska (wyb.), Studia z historii literatury dzieci i młodzieży (s. 128–156). Nasza Księgarnia.
Krupska, K. (scen. i reż.). (1988). Żuraw i czapla [serial telewizyjny]. TP2.
Kruszyńska, E. (2017). Między zabawą a dydaktyką. Literacka twórczość Adama Bahdaja dla dzieci i młodzieży. WN UMK.
Krüger, M. (1959). Karolcia. Nasza Księgarnia.
Nałęcki, K. (reż.). (1962). I ty zostaniesz Indianinem [film]. Zespół Filmowy Syrena.
Niziurski, E. (1976). Lalu Koncewicz, broda i miłość. W: Trzynasty występek. Opowiadania (s. 97–134). Wydawnictwo Harcerskie „Horyzonty”. (wyd. oryg. 1958).
Nurowska, M., Anderman, J. (scen.), Kidawa, J. (reż.). (1982). Białe tango [serial telewizyjny]. TP1.
Piotrowski, I. (2015). W Nieparyżu, nie gdzie indziej. Stolica dzieciństwa i rodzinne miasto Leopolda Tyrmanda. W: A. Karpowicz, P. Kubkowski, W. K. Pessel, I. Piotrowski (red.)., Ceglane ciało, gorący oddech. Warszawa Leopolda Tyrmanda (s. 15–40). Lampa i Iskra Boża.
Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych. (1959). Plan Warszawy. Pobrane 12 grudnia 2020 z: https://i.ibb.co/ChRm7xz/1959-38.jpg.
Siesicka, K. (1966). Zapałka na zakręcie. Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Toeplitz, K. T. (scen.), Gruza, J. (scen. i reż.). (1975–1978). Czterdziestolatek [serial telewizyjny]. TVP1, TP1.
Tyrmand, L. (1955). Zły. Czytelnik.
Varga, K. (2019). Księga dla starych urwisów. Czerwone i Czarne.
Woroszylski, W. (1982). I ty zostaniesz Indianinem. Nasza Księgarnia. (wyd. oryg. 1960).
Ziomecki, M. (1981). Gdzie tu Stasia? Rozmowa z Leopoldem Tyrmandem. Tygodnik Powszechny, 45, 4–5.
University of Warsaw Poland
https://orcid.org/0000-0001-6130-652X
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Open Access Policy
All articles presented on the pages of ”Dzieciństwo. Literatura i Kultura” are published in open access under a Creative Commons license - Attribution 4.0 International (CC BY 4.0). It means that:
- they can be made available and quoted under the condition of explicit and clear indication of the author/authors of the referenced text;
- you cannot use legal or technological means that would limit others in using the text under the terms of the license.
More information: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/
