From Empathy to Ethical Reflection: Polish Children’s and Young Adult Literature (19th–21st Century) in a Cultural Animal Studies Perspective – Selected Problems
Abstract
The goal of this article is to analyse the changes in the depiction of animal themes in Polish children’s and young adult literature in the context of cultural animal studies (CAS). The focus is mainly on Polish prose created in the 21st century, but older texts, starting from the 19th century, are discussed with the use of animal studies tools too. The starting point of the article is the assumption that empathy towards animals, inscribed in the majority of works for children and young people, may become the basis for further ethical reflection. The author analyses texts at the centre of which are such aspects of the human-animal relation as hunting, animal treatment and protection (e.g., veterinary clinics, sanctuaries, reserves), using animals for work (mines, army), as well as ethical aspects related to meat-eating.
Keywords
animals; animal studies; human-animal relation; Polish children’s and young adult literature; posthumanism
References
Abramowska, J. (2010). Pisarze w zwierzyńcu. Wydawnictwo Poznańskie.
Adams, J. C. (2009). Post-meateating. In T. Tyler & M. Rossini (Eds.), Animal encounters (pp. 45–72). Brill.
Adams, J. C. (2010). The sexual politics of meat: A feminist vegetarian critical theory. Continuum.
Axer, J., & Bujnicki, T. (Eds.). (2012). Wokół W pustyni i w puszczy. W stulecie pierwodruku powieści. TAiWPN Universitas.
Bahdaj, A. (1982). Gdzie twój dom, Telemachu? Krajowa Agencja Wydawnicza.
Baratay, É. (2012). Le point de vue animal : Une autre version de l’histoire. Le Seuil.
Barcz, A. (2016). Realizm ekologiczny. Od ekokrytyki do zookrytyki w literaturze polskiej. Śląsk.
Bentham, J. (1789). An introduction to the principles of morals and legislation. T. Payne and Son.
Boguszewska, H. (1946). Nigdy nie zapomnę. Spółdzielnia Wydawnicza „Wiedza”.
Brzechwa, J. (2017, July 12). Wacky Ducky (M. Kazmierski, Trans.). In M. Kazmierski, Brzechwa, Fredro, Tuwim: Poland’s most entertaining educators? Culture.pl. Retrieved December 12, 2020 from https://culture.pl/en/article/brzechwa-fredro-tuwim-polands-most-entertaining-educators. (Original work published 1939).
Budrewicz, Z. (2016). Uchwycić przyrodę „na gorącym… tropie.” In D. Michułka & R. Waksmund (Eds.), Dydaktyka i łowy. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Władysławowi Dynakowi (pp. 217–234). Oficyna Wydawnicza Atut.
Centkiewicz, C., & Centkiewicz, A. (1949). Odarpi, syn Egigwy. Nasza Księgarnia.
Centkiewicz, C. (1937). Anaruk, chłopiec z Grenlandii. Czytelnik.
Combrzyńska-Nogala, D. (2017). Skutki uboczne eliksiru miłości. Literatura.
Czabanowska-Wróbel, A. (2013). [Ta dziwna] instytucja zwana literaturą dla dzieci. Historia literatury dla dzieci w perspektywie kulturowej. Teksty Drugie, 143(5), 13–24.
Derrida, J. (2008). The animal that therefore I am. (D. Wills, Trans., M.-L. Mallet, Ed.). Fordham University Press. (Original work published 2006).
Diamond, C. (1978). Eating meat and eating people. Philosophy, 53(206), 465–479.
Dygasiński, A. (1908). Przyjaciel koni. Powiastka. Komitet Damski Warszawskiego Towarzystwa Opieki nad Zwierzętami.
Fabicka, J. (2016). Rutka. Agora.
Fiedler, A. (1952). Mały Bizon. Książka i Wiedza.
Francione, G. (2020). Introduction to animal rights: Your child or the dog? (A. Watson, Foreword). Temple University Press.
Gawryluk, B. (2004). Kaktus, dobry pies. Literatura.
Gawryluk, B. (2006a). Kaktus, szukaj! Literatura.
Gawryluk, B. (2006b). Kaktus, wierny przyjaciel. Literatura.
Gawryluk, B. (2007). Dżok. Legenda o psiej wierności. Literatura.
Gawryluk, B. (2012). Baltic. Pies, który płynął na krze. Literatura.
Gawryluk, B. (2015). Klifka. Opowieść o foczce, która szukała mamy. Literatura.
Giżycki, K. (1959). Nil, rzeka wielkiej przygody. Nasza Księgarnia.
Golding, W. (1954). Lord of the Flies. Faber and Faber.
Gortat, G. (2009). Szczury i wilki. Nasza Księgarnia.
Grabowski, J. (1966). Czarna owieczka. Nasza Księgarnia.
Groński, R. M. (1987). Wystawa psów. In Po co właściwie trzymać psa? (pp. 31–42). Nasza Księgarnia.
Groński, R. M. (2010). Szlemiel. Nowy Świat.
Gzyra, D. (2014). Zwierzęta w reklamie mięsa. Kultura Popularna, 42(4), 8–19.
Hoły-Łuczaj, M. (2015). Posthumanizm. Między metafizyką a etyką. Kultura i Wartości, 11(1), 45–61.
Hübben, K. (2016). Good to love or good to eat? Ethical and ideological implications of hunting, killing and the consumption of anthropomorphic animals in popular picture books. Problemy Wczesnej Edukacji, 12(3), 48–57. https://doi.org/10.5604/01.3001.0009.4842.
Jakubowicz-Prokop, Z. (2014). Zooptykon. O zwierzętach i ludziach w dziewiętnastowiecznych ogrodach zoologicznych. In A. Barcz & M. Dąbrowska (Eds.), Zwierzęta, gender i kultura. Perspektywa ekologiczna, etyczna i krytyczna (pp. 153–166). E-naukowiec.
Jaques, Z. (2015). Children’s literature and the posthuman: Animal, environment, cyborg. Routledge.
Jarzyna, A. (2019). Post-koiné. Studia o nieantropocentrycznych językach (poetyckich). Wydawnictwo UŁ.
Justyniarski, T. (2013). Psie troski, czyli o wielkiej przyjaźni na cztery łapy i dwa serca. Poligraf.
Justyniarski, T. (2016). Mój przyjaciel bocian. Poligraf.
Kern, L. J. (1963). Ferdynand Wspaniały. Nasza Księgarnia.
King-Smith, D. (1985). Babe: The gallant pig. Crown.
Koc, K. (2007). Czy Kali może być „Inny”, czyli W pustyni i w puszczy w szkole. Polonistyka, 8, 45–52.
Konopnicka, M. (1893). Nasza szkapa. W: Na drodze. Gebethner i Wolff.
Korczak, J. (2005). King Matt the First (R. Lourie, trans, E. R. Codel, introd.). Vintage. (Original work published 1922).
Kosowska, E. (1998). W pustyni i w puszczy – śladami europocentryzmu. In L. Ludorowski (Ed.), W kręgu arcydzieł literatury młodzieżowej. Interpretacje – przekłady – adaptacje (pp. 47–73). Wydawnictwo UMCS.
Koszutska, H. (1951). Psia służba. Czytelnik.
Kowalska, A., & Jasionowska, O. (2017). Hej, Szprotka! Wytwórnia.
Kownacka, M. (1957). Rogaś z Doliny Roztoki. Nasza Księgarnia.
Kozioł, M. (2014). Skrzynia władcy piorunów. The Facto.
Kozyra-Pawlak, E. (2015). Liczypieski. Nasza Księgarnia.
Kruczyński, Z. (2014). Piękne, wolne, ginące. In M. Kotyczka (Ed.), Śmierć zwierzęcia. Współczesne zootanatologie (pp. 21–38). Wydawnictwo UŚ.
Lang, A. (2017). Sznurek. Wydawnictwo Literackie.
Leszczyński, G. (2006). Kulturowy obraz dziecka i dzieciństwa w literaturze drugiej połowy XIX i w XX w. Wybrane problemy. Wydział Polonistyki UW.
Leszczyński, G. (2016). „Zwierzęta pełne wolności drzemią spokojnie tej nocy.” Podszyte dzieckiem biblijne bestiarium. In A. Mik, P. Pokora, & M. Skowera (Eds.), Czytanie menażerii. Zwierzęta w literaturze dziecięcej, młodzieżowej i fantastycznej (pp. 21–30). Wydawnictwo SBP.
Locke, J. (2007). Some thoughts concerning education. Dover Publications. (Original work published 1693).
Maleszka, A. (2016). Porwanie. Znak Emotikon.
Małecki, W., Pawłowski, B., & Sorokowski, P. (2016). Literary fiction influences attitudes toward animal welfare. PLOS ONE, 12(2). https://doi.org/10.1371/journal.pone.0172328.
Marcinów, M. (2015). Schizofretki i kotpulsywni psychopaci. Znak, 720, 26–33.
Mazan, L. (1990). Ty znać Nel? Ty słyszeć o Staś? Przekrój, 2361, 20.
Mik, A., Pokora, P., & Skowera, M. (2016). Słowo wstępne. In A. Mik, P. Pokora, & M. Skowera (Eds.), Czytanie menażerii. Zwierzęta w literaturze dziecięcej, młodzieżowej i fantastycznej (pp. 9–17). Wydawnictwo SBP.
Musierowicz, M. (1975). Małomówny i rodzina. Akapit Press.
Nosek, A. (2015). Żubr i Puszcza Białowieska. In W przestrzeniach universum i regio. Wiersze dla dzieci współczesnych pisarzy regionu podlaskiego – interpretacje (pp. 193–202). Wydawnictwo UwB.
Nussbaum, M. (2006). Social contracts and three unsolved problems of justice. In Frontiers of justice: Disability, nationality, species membership (pp. 9–95). Harvard University Press.
Olszewska, B. (2016). Motywy myśliwskie i łowieckie w Płomyku (1913–1939). In D. Michułka & R. Waksmund (Eds.), Dydaktyka i łowy. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Władysławowi Dynakowi (pp. 347–358). Oficyna Wydawnicza Atut.
Ossendowski, F. A. (1932). Przygody Jurka w Afryce. Polska Zjednoczona.
Ossendowski, F. A. (1946). Jasnooki łowca. T. Gieszczykiewicz.
Oziewicz, T. (2019). Awaria elektrowni. Dwie Siostry.
Pałasz, M. (2012). Sposób na Elfa. Skrzat.
Papuzińska, J. (1981). Inicjacje literackie. Problemy pierwszych kontaktów dziecka z książką. WSiP.
Piechota, D. (2018). Realizm empatyczny pozytywistów. In E. Łoch, D. Piechota, & A. Trześniewska (Eds.), Między empatią a okrucieństwem (pp. 71–98). WN Katedra.
Piekarska, M. K. (2007). Dzika. Nowy Świat.
Piotrowska, E. (2017). Wojtek. Żołnierz bez munduru. Święty Wojciech.
Pisarski, R. (1967). O psie, który jeździł koleją. Ruch.
Prus, B. (1886). Placówka. Gebethner i Wolff.
Przymanowski, J. (1964). Czterej pancerni i pies. Wydawnictwo MON.
Rąbkowska, E. (2019). Od Robinsona do Neli Małej Reporterki. Recykling dziecięcego marzenia o podróży i przygodzie. Dzieciństwo. Literatura i Kultura 1(1), 206–220. https://doi.org/10.32798/dlk.18.
Ramachander, A. (1992). Little pig. Viking.
Ryrych, K. (2017). Łopianowe pole. Adamada.
Samojlik, T. (2010). Żubr Żorż. Zakład Badania Ssaków PAN.
Samojlik, T. (2011). The last bison (Biuro Tłumaczeń Kaczka Studio, Trans.). Mammal Research Institute, Polish Academy of Sciences. (Original work published 2009).
Samojlik, T. (2012). Ryjówka przeznaczenia. Kultura Gniewu.
Samojlik, T. (2013). Norka zagłady. Kultura Gniewu.
Samojlik, T. (2015). Powrót Rzęsorka. Kultura Gniewu.
Samojlik, T. (2016a). Żubr Pompik. Kolory jesieni. Media Rodzina.
Samojlik, T. (2016b). Żubr Pompik. Letni zmierzch. Media Rodzina.
Samojlik, T. (2016c). Żubr Pompik. Tropy na śniegu. Media Rodzina.
Samojlik, T. (2016d). Żubr Pompik. Zapach wiosny. Media Rodzina.
Sat-Okh. (1958). Ziemia słonych skał. Czytelnik.
Sehested, C. (2012). Tabu w książkach z obrazkami. O rozmawianiu z dziećmi na temat książek. In B. Sochańska & J. Czechowska (Eds.), Tabu w literaturze i sztuce dla dzieci (pp. 19–28). Media Rodzina.
Sienkiewicz, H. (1917). In desert and wilderness (M. A. Drezmal, Trans.). Little, Brown, and Company. Retrieved December 12, 2020 from http://www.gutenberg.org/cache/epub/30365/pg30365.html. (Original work published 1911).
Singer, P. (2002). Animal liberation (3rd ed.). HarperCollins.
Skowera, M. (2014). (Nie)jedzenie zwierząt – wersja dla dzieci. Wakat, 24–25(1–2). Retrieved December 12, 2020 from http://wakat.sdk.pl/niejedzenie-zwierzat-wersja-dla-dzieci/.
Szczygielski, M. (2013). Arka czasu, czyli wielka ucieczka Rafała od kiedyś przez wtedy do teraz i wstecz. Stentor.
Szczygielski, M. (2014). Tuczarnia motyli. Bajka.
Szczygielski, M. (2017). Serce Neftydy. Latarnik.
Szklarski, A. (1957). Tomek w krainie kangurów. Śląsk.
Szklarski, A. (1958). Tomek na czarnym lądzie. Śląsk.
Świętochowski, A. (1896). Woły. In Pisma I: Obrazki powieściowe. G. Gebethner i Spółka.
Taborska, A. (2018). Włóczykij. Prószyński i S-ka.
Turaj-Kalińska, K. (2001). Mały biały samiec. Dekada Literacka, 11–12, 91–95.
Wajrak, A. (2015). Wilki. Agora.
Wajrak, A. (2017). Lolek. Agora.
Wajrak, A., & Samojlik, T. (2016). Umarły las. Agora.
Wajrak, A., & Samojlik, T. (2017). Nieumarły las. Agora.
Wajrak, A., & Samojlik, T. (2018). Zew padliny. Agora.
Waksmund, R. (2016). „Pewien król polował w wielkim lesie… .” In D. Michułka & R. Waksmund (Eds.), Dydaktyka i łowy. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Władysławowi Dynakowi (pp. 113–144). Oficyna Wydawnicza Atut.
Wernichowska, B. (1975). Człowiek, który kochał zwierzęta. Przekrój, 10, 23.
White, E. B. (1952). Charlotte’s web. Harper and Brothers.
Widzowska-Pasiak, A. (2015). Psierociniec. Wilga.
Wieslander, J. (2005). Mamma Moo goes down a slide. Natur och Kultur. (Original work published 2003).
Włodarczyk, A. (2017). PSYgoda na czterech łapach. Diuna w Himalajach. Helion.
Zechenter, W. (1949). Wilk z partyzantki. L. J. Jaroszewski.
Zespół Realizatorów Filmowych „Syrena” (prod.). (1966–1970). Czterej pancerni i pies [Four tank-men and a dog] [Television series]. TVP.
Warsaw Public Library – Central Library of Mazovia Province Poland
https://orcid.org/0000-0001-5080-5999
Ewelina Rąbkowska – PhD, Director of the Museum of Children’s Books (a special department of the Warsaw Public Library – Central Library of Mazovia Province, Poland). Her research interests include children’s and young adult literature, memoir literature, and cultural animal studies. Contact: ewelina.rabkowska@365.koszykowa.pl.
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Open Access Policy
All articles presented on the pages of ”Dzieciństwo. Literatura i Kultura” are published in open access under a Creative Commons license - Attribution 4.0 International (CC BY 4.0). It means that:
- they can be made available and quoted under the condition of explicit and clear indication of the author/authors of the referenced text;
- you cannot use legal or technological means that would limit others in using the text under the terms of the license.
More information: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/