Czasowniki maksymalnej i nadmiernej efektywności w Narodowym Fotokorpusie Języka Polskiego – rekonesans
Abstrakt
Artykuł ma na celu analizę zasobów Narodowego Fotokorpusu Języka Polskiego (NFJP) pod kątem występowania w nich czasowników maksymalnej i nadmiernej efektywności. Autor podejmuje próbę udzielenia odpowiedzi na następujące pytania: 1) jakie czasowniki o znaczeniu maksymalnej i nadmiernej efektywności są rejestrowane przez NFJP, 2) w jakiej mierze czasowniki rejestrowane w NFJP są obecne w siatkach haseł XX-wiecznych słowników polszczyzny, 3) czy wyrazy nienotowane w słownikach polszczyzny występują w zasobach Narodowego Korpusu Języka Polskiego (NKJP). W rezultacie przeprowadzonych badań wykazano, że w NFJP obecnych jest 279 czasowników maksymalnej i nadmiernej efektywności, wśród których wyodrębniono leksemy zawierające w swojej strukturze słowotwórczej prefiksy do-, na-, nad(e)-, o-||ob(e)-, prze-, roz(e)-, u-, wy- oraz za-, jak również derywaty aspektowe. Analiza dowodzi, że ponad 15% czasowników nie zostało odnotowanych w rozpatrywanych słownikach polszczyzny. Spośród 42 czasowników, które są unikatowe dla NFJP, 13 wyrazów odnaleziono natomiast w zasobach NKJP. Wyniki badania prowadzą do wniosku, że NFJP może stanowić cenne źródło do badań nad leksyką polszczyzny XX wieku, m.in. uzupełniające wiedzę o słownictwie „rozproszonym” w różnego rodzaju tekstach, które nie było dotąd uwzględniane w badaniach.
Słowa kluczowe
Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego; Narodowy Korpus Języka Polskiego; korpusy językowe; językoznawstwo komputerowe; leksykografia; czasowniki; efektywność
Bibliografia
Borchmann, Ł., Dzienisiewicz, D., Wierzchoń, P. 2017. From Printed Materials to Electronic Demonstrative Dictionary – the Story of the National Photocorpus of Polish and its Korean and Vietnamese Descendants. W: Electronic lexicography in the 21st century. Proceedings of eLex 2017 conference, red. I. Kosem, s. 680–702. Leiden: Lexical Computing.
Dyszak, A. 1992. Orzeczenia syntetyczne wyrażające cierpienia fizyczne we współczesnym języku polskim. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
Dzienisiewicz, D. 2015. Глаголы со значением чрезмерной интенсивности действия в русском и польском языках (niepublikowana praca magisterska przygotowana pod kierunkiem prof. dr. hab. J. Kaliszana w Instytucie Filologii Rosyjskiej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu).
Dzienisiewicz, D. 2016. Сопоставительный анализ глаголов с семантикой чрезмерной интенсивности действия в русском и польском языках. Kultury wschodniosłowiańskie – oblicza i dialog 6, s. 51–64.
Fijałkowska, W. 2016. Czy derywaty prefiksalne wymienne wyrażają intensywność? LingVaria 22, s. 71–82.
Kokowski, W. 1903. Słownik ortograficzny języka polskiego. Warszawa–Łódź: L. Fiszer.
Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego. Online: www.nfjp.pl
Narodowy Korpus Języka Polskiego. Online: www.nkjp.pl
Arct, M. 1916. Słownik ilustrowany języka polskiego. Warszawa: Wydawnictwo M. Arcta.
Doroszewski, W. red. 1958–1969. Słownik języka polskiego, t. 1–11. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Słownik języka polskiego PWN. Online: https://sjp.pwn.pl/
Szymczak, M. red. 1978–1981. Słownik języka polskiego, t. 1–3 Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe..
Mayenowa, M.R., Pepłowski, F. red. 1966–2012. Słownik polszczyzny XVI wieku, t. 1–36. Wrocław–Warszawa–Kraków: Instytut Badań Literackich PAN.
Karłowicz, J. i in. 1900–1927. Słownik języka polskiego (tzw. Słownik warszawski), t. 1–8. Warszawa: Nakł. prenumeratorów i Kasy im. Mianowskiego.
Dunaj, B. red. 1996. Słownik współczesnego języka polskiego. Warszawa: Wydawnictwo „Wilga”.
Śmiech, W. 1986. Derywacja prefiksalna czasowników polskich. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Dubisz, S. red. nauk. 2003. Uniwersalny słownik języka polskiego, t. 1–4. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Wawrzyńczyk, J. 2016. 1000 słów zadośćuczynienia (Wypiski ze strony www.nfjp.pl). Warszawa: Wawrzyn.
Wilczewska, K. 1966. Czasowniki zwrotne we współczesnej polszczyźnie. Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu.
Wiśnicki, M. 2009. Derywacja prefiksalna wymienna w czasownikach polskich (w świetle danych gniazdowych). LingVaria 1(7), s. 139–150.
Wróbel, H. 1998. Czasownik. W: Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, red. R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel, s. 536–583. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Wróbel, H. 2001. Gramatyka języka polskiego: podręcznik akademicki. Kraków: „Od Nowa”.
Żmigrodzki, P. red. 2007–. Wielki słownik języka polskiego PAN. Online: https://wsjp.pl/
Бобунова, М.А. 2013. Русская лексикография XXI века. Учебное пособие. Mocква: „Флинта”.
Харченко, В.К. 2003. Словарь богатств русского языка: редкие слова, метафоры, афоризмы, цитаты, биографемы. Белгород: Издательство Белгородского государственного университета.
Харченко, В.К. 2015. О демонстративном словаре русского языка. W: Лексикография и коммуникация – 2015: материалы I международной научной конференции, red. А.П. Седых, s. 79–88. Белгород: „BelGU”.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Polska
http://orcid.org/0000-0003-0400-5143
