Antologizowanie nadmiaru. Pozytywizm polski w ujęciach antologicznych. Przypadek „Przeglądu Tygodniowego”
Abstrakt
Artykuł jest próbą podsumowania doświadczeń związanych z tworzeniem ośmiotomowej antologii tekstów publicystycznych pochodzących z pisma polskich pozytywistów − „Przeglądu Tygodniowego” („Przegląd Tygodniowy” 1866−1876. Teksty, analizy, komentarze). W latach 1866−1876 stał się on trybuną postępowej inteligencji, której celem była modernizacja kultury polskiej i życia społecznego. W tekście wyróżniono trzy typy antologii piśmiennictwa pozytywistycznego: antologie problemowe, antologie całości i antologie specjalistyczne i na tym tle przedstawiono czwarty typ − antologię-panoramę. Został także zaprezentowany szczegółowy zestaw dylematów, które musi rozstrzygnąć każdy autor antologii tekstów z tej epoki (1864−1918).
Słowa kluczowe
pozytywiści polscy; antologia; „Przegląd Tygodniowy”; publicystyka; inteligencja
Bibliografia
Antologia „Czasy wytrwale poetyckie. Wiersze z prasy lat 1864−1894” [prototypowa wersja antologii], wstęp i oprac. R. Okulicz-Kozaryn, K. Kościewicz, D.M. Osiński, wybór tekstów zespół PNAMC, Warszawa 2017, https://pnamc.ehum.psnc.pl/.
Antologia literacka. Przemiany, ekspansja i perspektywy gatunku, seria 1, red. M. Kokoszka, B. Szałasta-Rogowska, Katowice 2017.
Budrewicz, Tadeusz, Spory wokół „Romantyzmu i jego skutków” Franciszka Krupińskiego, Poznań 2018.
Janicka, Anna, „Przegląd Tygodniowy” w latach 1866−1876: pismo, program, znaczenie, w: „Przegląd Tygodniowy” 1866−1876. Teksty, analizy, komentarze, seria 1: Pozytywiści, idee, programy, t. 1: Obraz człowieka, cz. 1, red. naukowa edycji A. Janicka, współpraca red. A. Kowalczykowa, Ł. Zabielski, Białystok 2019, s. 15−37.
Janicka, Anna, Tradycja i zmiana. Literackie modele dziewiętnastowieczności. Pozytywizm i „obrzeża”, Białystok 2015.
Janicka, Anna, „W chwili przesilenia”. Kształtowanie się obrazu pozytywizmu warszawskiego w latach 1903−1918. (Rekonesans), „Wiek XIX. Rocznik Towarzystwa Literackiego imienia Adama Mickiewicza” 2018, r. 11, s. 71−84.
[Kaliszewski, J.?, Przyborowski, W.?], Stara i młoda prasa. Przyczynek do historii literatury ojczystej 1866−1872. Kartki ze wspomnień Eksdziennikarza, przygotowanie do druku i posłowie D. Świerczyńska, Warszawa 1998.
Krytyka lat 1864−1894 wobec poezji. Sądy, problemy, postulaty, wstęp i oprac. U. Kowalczuk, T. Sobieraj, wybór tekstów zespół PNAMC, Warszawa 2017, https://pnamc.ehum.psnc.pl/.
Kultura okresu pozytywizmu: wybór tekstów i komentarzy, cz.1: Mieszczaństwo, red. J. Kott, oprac. M. Janion, Warszawa 1949.
Marchlewski, Julian, Etapy rozwoju kapitalizmu w Polsce, w: idem, Pisma wybrane, t.1, Warszawa 1952.
Nowela pozytywistyczna, oprac. Z. Grzybowska, Jerozolima 1944.
Paczoska, Ewa, Krytyka literacka pozytywistów, Wrocław 1988.
Pedagogika pozytywizmu warszawskiego. Piotr Chmielowski, Aleksander Głowacki, Henryk Wernic, Aleksander Świętochowski, Aniela Szycówna, oprac. i wstęp R. Wroczyński, Wrocław 1958.
Poezja drugiej połowy XIX wieku (pozytywizm − Młoda Polska). Antologia, wstęp, wybór tekstów i oprac. J. Bajda, Wrocław 2007.
Pozytywiści warszawscy: „Przegląd Tygodniowy” 1866−1876, seria 1: Studia, rewizje, konteksty, red. naukowa i wstęp A. Janicka, Białystok 2015.
Pozytywiści warszawscy: „Przegląd Tygodniowy” 1866−1876, seria 2: Świat, Europa, Polska, red. naukowa A. Janicka, Białystok 2020.
Pozytywizm narodowy 1886−1918. Antologia publicystyki, wstęp, wybór i oprac. M. Gloger, Warszawa 2017.
Pozytywizmy u progu XX wieku. Antologia publicystyki społeczno-kulturalnej i filozoficznej, wstęp M. Gloger, T. Sobieraj, wybór i oprac. M. Barańska, M. Gloger, T. Sobieraj, Warszawa 2018.
Programy i dyskusje literackie okresu pozytywizmu, oprac. J. Kulczycka-Saloni, Wrocław 1985.
[Przyborowski, W.?], Stara i młoda prasa. Przyczynek do historii literatury ojczystej (1866−1872). Kartki ze wspomnień eksdziennikarza, Petersburg 1897.
Przybyła, Zbigniew, „Programy i dyskusje literackie okresu pozytywizmu”, oprac. Janina Kulczycka-Saloni, Wrocław−Warszawa−Kraków−Gdańsk−Łódź 1985 [recenzja], „Pamiętnik Literacki” 1988, z. 1, s. 366.
Publicystyka kulturalna wczesnego pozytywizmu polskiego, wstęp T. Sobieraj, wybór, oprac., komentarze M. Barańska i T. Sobieraj, Warszawa 2016.
Rudzki, Jerzy, Aleksander Świętochowski i pozytywizm warszawski, Warszawa 1968.
Smulski, Jerzy, Antologia − ewolucja i dzisiejszy status gatunku. Kilka elementarnych oczywistości, w: Antologia literacka. Przemiany, ekspansja i perspektywy gatunku, seria 1, red. M. Kokoszka, B. Szałasta-Rogowska, Katowice 2017.
Sobieraj, Tomasz, Jak przysposobić do „patrzenia w słońce prawdy”? Rola publicystyki wczesnego pozytywizmu w kształtowaniu nowoczesnej świadomości kulturowej, w: Publicystyka kulturalna wczesnego pozytywizmu polskiego, wstęp T. Sobieraj, wybór, oprac., komentarze M. Barańska i T. Sobieraj, Warszawa 2016.
Sobieraj, Tomasz, O prawdę literatury (w literaturze). Epistemologiczne przesłanki krytycznoliterackiego dyskursu pozytywistów, w: Dyskursy krytycznoliterackie 1764−1918. Wokół „Słownika polskiej krytyki literackiej”, red. G. Borkowska, M. Rudkowska, Warszawa 2010.
„Stąd konserwatyzm jest pozytywizmem”. Myśl społeczno-polityczna młodych konserwatystów warszawskich i ich adherentów 1876−1918. Antologia publicystyki, wstęp, wybór i oprac. M. Gloger i W. Ratajczak, Kraków 2018.
Syrena zawsze zwodnicza. Portrety warszawianki w XIX wieku. Nowele i szkice, wybór, przygotowanie do druku, wstęp i posłowie T. Jodełka-Burzecki, Warszawa 1976.
Tomczok, Paweł, Literacki kapitalizm. Obrazy abstrakcji ekonomicznych w literaturze polskiej drugiej połowy XIX wieku, Katowice 2018.
Ulicka, Danuta, Siła antologii, w: Wiek teorii. Antologia 1, red. naukowa D. Ulicka, Warszawa 2020.
Uniwersytet w Białymstoku Polska
https://orcid.org/0000-0003-0289-3706
dr hab., profesor Uniwersytetu w Białymstoku, pracuje w Katedrze Filologicznych Badań Interdyscyplinarnych na Wydziale Filologicznym. Zainteresowania badawcze: literatura polska drugiej połowy XIX w., modernizm, twórczość Gabrieli Zapolskiej, kultura polska w jej związkach z kulturami Europy Wschodniej. Współredagowała m.in. tomy: Przemiany dyskursu emancypacyjnego kobiet (seria 1: Perspektywa środkowoeuropejska, red. A. Janicka, C. Fournier Kiss, M. Bracka; seria 2: Perspektywa polska, red. A. Janicka, C. Fournier Kiss, B. Olech, Białystok 2019); Pozytywiści warszawscy: „Przegląd Tygodniowy” 1866−1876, seria 1: Studia, rewizje, konteksty, Białystok 2015; seria 2: Świat, Europa, Polska, Białystok 2020. Wydała monografie: Sprawa Zapolskiej. Skandale i polemiki, Białystok 2013, Tradycja i zmiana. Literackie modele dziewiętnastowieczności: pozytywizm i „obrzeża”, Białystok 2015. Edytorka (z Pauliną Kowalczyk) Kwiatu śmierci. Powieści kryminalnej ze stosunków krakowskich w dwóch tomach Gabrieli Zapolskiej, Białystok 2015. W latach 2014−2020 kierowała grantem NPRH na badania nad środowiskiem młodych pozytywistów warszawskich z kręgu „Przeglądu Tygodniowego” (1866−1876).
Wszystkie artykuły prezentowane na łamach „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” są publikowane w otwartym dostępie na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa wersja 3.0 (CC-BY) 
